QIa eta arrazismoa zientifikoa DIRUDIENEZ Estatu Batuen patua QIaren (adi- men koefizientearen) garrantzia berraurkitzea da, baita gizarte amerikarraren ezaugarria iza- ten jarraitzen duten talde somatiko -arrazazkoak ale- gia- ezberdinen arteko desberdintasun fisikoak eta kul- turalak azaltzeko gaitasuna ere. Duela gutxi txosten zabat bat argitaratu zen EEBBetako hierarkia sozialaren egituretan dauden ezberdintasunak zeharo ulergarriak direia talde eta gizabanako bakoitzaren "adimen" neurriak ikusi ondo- ren esanez. Harrigarria da benetan ikustea nola iritzi sentsazionalistek Qlren test ospetsuen fiabilitatea zalantzan jartzen duten ikerketa zientifikoak ezabatzen dituzten. Stephen Jay Gouldek, neo-eboluzionismo ipa- rramerikar teorikoen nagusienetariko batek, erakutsi zuen bezala Ql XX. mendearen hasieran asmatu zen inmigrazio zerbitzuei arma bat emateko, nahi ez zituz- ten etorkinak ez onartzeko. Helburua, gaur bezala, kolorezko etorkinak eta Erdi-Europako juduak atzera botatzea zen. Operazio hori era sistematikoagoan aztertu nahi badugu, baiezta dezakegu, oso erraz, XVIII. mendetik ona gertatu den aldaketaren osagai nagusia izan dela: astiro astiro iritzi arrunta eta azalezkoa ezateagatik justifikazio zientifikoaren eremura iragan dat Ezberdintasun somatikoak estruktura anatomikoeian oinarrituz. Arrazismoa iritzi bakunetatik zientziaren tauletara igarotzen da. Zientziarako arrazismoaren baloreen berreskurat- esklabotasunaren abolizio ia unibertsalak aintzinako esklabua @iritar libre bihurtzen zuen eta horrek orain- dik konpondu gabe dirauten egoera pnlemikoak sortu zituen. Egoera horrek manupe zuria zih@rtatzeko solu- zioak ugari zitezen eragin zuen. Estat@ Batuetan erra- dikalena afrikarrak eta afroamerikarrak heren ;atorriz- ko Afrikara itzuli nahi zuen. Liberiaren @orkuntzak amerikarrek-Thomas Jefferson aberriaren aita Darne- desiratutako proiektua asetu nahi zu@n, horrekin Estatu Batuen zuritasuna zihurtatu nahi zuten. Qlren sorpena arrazismoa zientifikatzeko ahalegi- nei dagokie. Proze@uaren osagai nagusia, Europan, Paul Broca doktorearen lan eta teoriak dira (kraneo- metria zientzia ospetsuaren asmatzailea izan zen). Taldeei "adimena" pisatu eta neur zitekeen: Broka-k burmuina aztertzen du talde bakoitzaren posibilitate intelektualen irakurketa "errazional" bat antolatzeko gai nagusitzat. Arianismoa lan zientifiko horretan oina- rritu zen bereziki, baita Conde du Gobieneau eta Vaden du Lapougeaen teorietan ere. Ql neurtzen duten testak burgesia zuri nagusiaren baloreen eta ekintzen arabera eginak daude, horrela k beste taldeak eta oker edo eskasean erantzungo dute. Are gehiago: Stephan Jay Gould-ek, inmigrazio zerbitzu iparramerikarren artxiboen analisiaren esker, inglesez hitz egiten edo irakurtzen ez zekiten inmigrantei ingle- sezko galderak egiten @ituztela erakutsi zuen: emaitzak guztiz katastrofikoak ziren, "behekoei" sarrera ukatzen lortuz: "kolorekoei", juduei, ijitoei eta abarrei. Itzuli da jendea neurtzeko era horretara bi alde hauei irtenbidea emateko: in@larkeria erabiltzen jarrait- zeko ezintasuna, batez ere Los Angelesko gertaeren ondoren, eta miloidaka pertsonen behekota@un egoe- ran mantentzeko b@harra. Lortzeko era emeagoa eta zientifikoagoa adimenaren eza dela-eta baztertuta utziko duen oper@zio sinple bat erabiltzean datza. Qlaren sorpena eta erabilpena baiment@en cluen sasi-zientzia bere esku-sartzearen eremua zabalt- zen saiatzen da "arrazazko" bereikeriei garrantzia kentzen, "adimen" tern@inoetan egindako bereiz- ketekin ordezkatuz. Egoera horrek "wasp"ei ("white", "anglosa- xon", "protestant'l), "beren @urua gizarte tradi- zional iparramerikarraren loretzat daukatenak, laguntzen die @koloreko" populazioan etengabe- ko igoeraren aurrean -zenbakian eta maila profe- sionalean-. Ku-Klux-Klaneko era bortitzak ezin erabi- liz, kapital zientifikora jotzen du, baina horrek ere ezin du bere benetazko arrazoiak izkutatu. Alfredo Margarido (Cadernos Insurr@i@ao - Portugal) EKINTZA ZUZENA 17.ZKI.95