Dit artikel is verschenen in Lilith nr 14,
November/December 1997
Links Hoog Rechts

VRIENDJESPOLITIEK EN SEKSISME IN DE WETENSCHAP

2 Zweedse onderzoeksters, Christine Wenneras en Agnes Wold hebben onderzoek gedaan naar de toedeling van onderzoeksgelden in de biomedische wetenschappen. Het beoordelingssysteem blijkt vol vooroordelen te zitten. Hun onderzoek werd gepubliceerd in het blad Nature van 22 mei 1997. Hier volgt een samenvatting van dat artikel.



Hoewel het aantal vrouwen in de bio-medische wetenschappen sinds de jaren 70 sterk is toegenomen, heeft dit niet geleid tot een toename van vrouwen in de hogere posities binnen de academische wereld.
Van de afgestudeerden in de biomedische wetenschappen is 44% vrouw, 25% van de postdoctorale posities wordt bezet door een vrouw en slechts 7% van de professoren is vrouw.
Ra, ra hoe kan dit?...
Een aantal verklaringen zouden kunnen zijn:

-vrouwen zijn minder carrieregericht zijn dan mannen.

-vrouwen zijn minder produktief dan mannen en hun werk heef dus minder wetenschappelijke waarde dan het werk van mannen.

Een ander verklaring is echter dat vrouwen worden gediscrimineerd op grond van hun geslacht.

De onderzoeksters besloten het beoordelingssysteem van het Zweedse Raad voor Medisch Wetenschappelijk Onderzoek (MRC) te onderzoeken. Dit instituut is een van de belangrijkste fondsen voor biomedisch onderzoek in Zweden.
In 1995 deden 114 sollicitanten een aanvraag voor 20 postdoctorale fellowships. Ongeveer de helft van de sollicitanten was vrouw. 4 Vrouwen en 16 mannen kregen een fellowship. Het onderzoek wijst er sterk op dat de beoordelaars wetenschappelijke waarde niet los kunnen zien van het geslacht van de sollicitant. De beoordelaars overschatten de prestaties van mannen en onderschatten de resultaten van vrouwen.

Voor het onderzoek van start kon gaan moest er eerst een rechter aan te pas komen. Het MRC weigerde nl. om de onderzoeksters de documenten van de beoordelingen te geven. Via de rechter hebben de onderzoeksters het MRC gedwongen inzage te geven in de documenten.
Het was voor het eerst dat zulke papieren beschikbaar waren voor wetenschappelijk onderzoek.

Elke sollicitant wordt door 5 leden van een commissie beoordeelt en krijgt van elk lid tussen de 0 en 4 punten voor:

- wetenschappelijke bekwaamheid,

- relevantie van het onderzoeksvoorstel,

- kwaliteit van de voorgestelde methodologie.

Deze 3 cijfers worden met elkaar vermenigvuldigd en dit levert een score op van tussen de 0 en 64 punten. Het gemiddelde van de 5 scores wordt berekend en op grond van deze eindresultaten worden de sollicitanten gerangschikt.

De onderzoeksters ontdekten dat de beoordelaars de vrouwen gemiddeld lagere cijfers gaven op alle 3 de onderdelen dan de mannen. Omdat de 3 cijfers worden vermenigvuldigd wordt dit verschil nog eens versterkt.
De beoordelaars gaven vrouwen voornamelijk een lager cijfer voor wetenschappelijke bekwaamheid. Dit wordt beoordeeld aan de hand van het aantal wetenschappelijke publikaties van de sollicitant en de kwaliteit daarvan.
Aan de hand van deze resultaten zou je zeggen dat de vrouwen minder produktief waren dan de mannen.

De onderzoeksters hebben dit op 6 verschillende manieren onderzocht. Het resultaat was: mannen en vrouwen met dezelfde wetenschappelijke produktiviteit krijgen NIET dezelfde score van de MRC-beoordelaars! De vrouwen krijgen lagere scores dan de mannen.
De meest produktieve vrouwen kregen dezelfde scores als de minst produktieve mannen.

De beste vrouwen zijn volgens de beoordeling van het MRC zo goed als de slechtste mannen! (zie statistiekje)

Statistiekje
De onderzoeksters onderzochten verder of er nog andere factoren een rol in de beoordeling zouden kunnen spelen.
Er werden 2 factoren gevonden, die naast wetenschappelijke bekwaamheid invloed hadden op de scores en dat zijn:

- het geslacht van de sollicitant,

- persoonlijke connecties tussen de sollicitant en een lid van de commissie.

Een vrouwelijke sollicitant moet 2,5 x zo produktief zijn dan de gemiddelde mannelijke sollicitant om dezelfde score te behalen. De bonus voor 'persoonlijke connectie' is even groot als de bonus voor 'mannelijk geslacht', dus door een persoonlijke connectie met een van de beoordelaars te hebben kan een vrouw haar geslacht compenseren. Aan de andere kant weegt de dubbele handicap, nl. vrouw-zijn en geen connectie hebben met een van de beoordelaars zo zwaar, dat die niet te compenseren is met wetenschappelijke bekwaamheid.

De nationaliteit, opleiding, onderzoeksveld en postdoctorale ervaring van de sollicitant beinvloedde de scores niet. Het is duidelijk dat het behoren tot het mannelijke geslacht en het hebben van connecties met een beoordelaar de belangrijkste factoren waren voor het bepalen van wetenschappelijke bekwaamheid!

Verschillende studies hebben aangetoond, dat mannen en vrouwen de kwaliteit van het werk van mannen hoger waarderen dan dat van vrouwen, als ze zich bewust zijn van de sexe van de persoon die wordt beoordeeld, maar niet wanneer de sexe onbekend is. Het is, aldus de onderzoeksters, verbazend dat n.a.v. dit soort studies de wetenschappelijke wereld nog steeds vertrouwd op evaluaties, die gevoelig zijn voor vooroordelen van de beoordelaar. Een aantal studies wijzen erop dat vrouwelijke beoordelaars objektiever zijn in het beoordelen van het werk van vrouwen. Toch vertrouwen de onderzoeksters er niet op, dat het probleem is opgelost, als er meer vrouwen in de beoordelingscommissies zitten. Als gender-discriminatie ook op zo'n grote schaal voorkomt bij andere instituten en in andere landen verklaart dit, waarom er voornamelijk mannen op de hogere academische posities zitten.

De VN heeft recent Zweden aangewezen als het land wat vooroploopt wat betreft gelijke kansen voor mannen en vrouwen. Het ligt dus erg voor de hand dat gender-discriminatie in de wetenschap in andere landen ook voorkomt.
Het wordt tijd dat de wetenschap, ook in andere landen en op verschillende terreinen, haar evaluaties kritisch laat onderzoeken. Zelfs de 'objektieve' wetenschap is niet immuun voor vooroordelen en vriendjespolitiek, zo blijkt maar weer. Zonde van al dat wetenschappelijke talent wat verspild wordt, aldus de onderzoeksters.

Vrouw met bijl Ivoren toren
Links Hoog Rechts
Dit artikel is verschenen in Lilith nr 14,
November/December 1997